Gestalt

Czym jest psychoterapia?

 

”Psychoterapia jest żmudną wędrówką. Wędrowcy posuwają się małymi krokami, są ostrożni i pełni wahań jak speleolog, który po raz pierwszy zagłębia się w czeluść jaskini bez dna, nieprzeniknioną jak świadomość klienta. Nawet jeśli przewodnik jest doświadczony, nie zna jeszcze wszystkich pułapek, ale może nieść pomoc. Skorzysta ze swoich kompetencji i sprzętu: lampą czołową oświetli drogę, a sznurowa drabinka uchroni przed upadkiem w przepaść.”

Serge i Anna Ginger.” Praktyczny przewodnik psychoterapeuty”

 

Psychoterapia Gestalt

Główną formą stosowanej w naszym Ośrodku psychoterapii jest terapia Gestalt.

Twórca psychoterapii Gestalt Fritz Pearls zintegrował elementy teorii analitycznej z teorią pola Kurta Lewina oraz terapią skoncentrowaną na kliencie Carla Rogersa, czerpiąc przy tym z fenomenologii, filozofii wschodu i egzystencjalnej.

Psychoterapia Gestalt opiera się na trzech głównych zasadach:

  • Poszerzanie świadomości samego siebie – swoich myśli, uczuć i czynów, a także świadomości otaczającego mnie świata.

Terapeuta zachęca klienta do wyrażania swoich myśli i porządkowania ich, odkrywania i nazywania uczuć, obserwacji własnych działań, a także obserwacji ludzi i świata wokół. Klient stopniowo uczy się koncentrować na przeżywaniu tego, co dzieje się „tu i teraz” oraz na poszerzaniu świadomości siebie, co prowadzi do zwiększenia zdolności rozumienia swoich przeżyć i doświadczeń oraz do stopniowego przejmowania kontroli nad swoim życiem.

Poszerzanie świadomości ma na celu poznanie siebie, zaspokojenie ciekawości, a nie ocenianie czy etykietowanie.

Pearls stwierdził, że: ”Zadaniem terapeuty jest pomóc klientowi rozwinąć własną świadomość i doświadczyć pełnego kontaktu z samym sobą. Zmiana może wystąpić tylko wtedy, kiedy klient przynajmniej przez jakiś czas przestanie próbować być kimś wymyślonym, a w zamian najpełniej jak to możliwe doświadczy tego, kim jest”. (Clarkson P.,Mackewn J., Fritz Pearls, wyd. GWP, 2008,s.140)

Natomiast  francuski terapeuta i nauczyciel psychoterapii Serge Ginger pisał o tym, że: „Gestalt może nam ułatwić lokalizacje naszych barier i naszych trudności, umożliwić wypróbowanie nowych sposobów funkcjonowania, oswojenie naszych lęków, zwątpień i naszego cierpienia. Jest epokowym odkryciem w medycynie prewencyjnej: wcale nie trzeba cierpieć, żeby się leczyć.” (Ginger S.,Gestalt.Sztuka kontaktu, Wydawnictwo J.Santorski, 2004, s.32)

  • Relacja JA – TY

Relacja JA – TY to taki rodzaj kontaktu, gdy osoby obdarzają się szacunkiem, traktują podmiotowo, a ich komunikacja jest szczera i otwarta. Nie ma tu miejsca na ocenianie, egocentryzm, manipulację czy „patrzenie z góry”. W taki sposób kontakt z klientem nawiązuje terapeuta Gestalt i do takiego kontaktu swojego klienta zaprasza.

Jak piszą Sills, Fish i Lapworth w książce „Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt”: ”My, jako terapeuci, musimy odłożyć na bok nasze spostrzeżenia, inklinacje, interpretacje i wartościujące oceny po to, by być w pełni otwartymi na prawdziwe doświadczenia klienta. W ten sposób zachęcamy go do poszerzania świadomości w duchu pełnych zainteresowań dociekań i poszukiwań, a nie etykietowania i oceniania.

Istotnym elementem w relacji klient terapeuta jest to by klient mógł po raz pierwszy znaleźć się w centrum uwagi drugiej osoby. To pokrzepiające doświadczenie może być najbardziej leczącym elementem w całej terapii.” (Wydawnictwo Instytutu Psychologii Zdrowia, 1999, s. 101). Autorzy podkreślają więc, jak fundamentalną rolę dla zrealizowania celów terapii może mieć dla klienta doświadczenie kontaktu JA – TY.

Dialog i wymiana, zrozumienie i troska, wspólna odpowiedzialność, pytania o potrzeby i refleksje – to doświadczenie ważne, nowe i przyspieszające dotarcie klienta do samego siebie, zrozumienie siebie. Takie obserwacje miał również Carl Rogers, twórca terapii skoncentrowanej na kliencie: „W relacji bezpiecznej osoba staje się bardziej otwarta i świadoma rzeczywistości istniejącej poza nią. Nie postrzega jej już we wstępnie ustalonych kategoriach. Zauważa, że nie wszystkie drzewa są zielone, nie wszyscy mężczyźni są surowymi ojcami, nie wszystkie kobiety mają skłonność do odrzucania, nie wszystkie porażki dowodzą, że jestem zły i tak dalej. Osoba taka jest w stanie wziąć pod uwagę sytuacje taką jaka ona jest, zamiast zaburzać jej obraz, by go dostosować do przyjętego przez nią modelu. Jak można oczekiwać ta rosnąca zdolność otwierania się na doświadczenie sprawia, że jednostka staje się znacznie bardziej autentyczna w stosunkach z innymi ludźmi, w odniesieniu do nowych sytuacji czy problemów.”  (Rogers „O stawaniu się osobą”, wyd. Rebis, 2002, s. 150).

Terapia Gestalt opiera się na stopniowym budowaniu relacji terapeuta – klient, autentycznym kontakcie oraz na szacunku do indywidualności i podmiotowości klienta, co pomaga klientowi budować pewność siebie i wiarę we własne siły oraz być w kontakcie z samym sobą (swoimi uczuciami i potrzebami) oraz ludźmi w otoczeniu.

  • Holizm (całościowość) i integracja.

Kiedy terapeuta Gestalt myśli o człowieku, stara się dostrzegać wszystkie sfery jego życia: emocji, umysłu, relacji z innymi, cielesności i duchowości, wierząc, że ich pełny i zrównoważony rozwój oznaczają pełnię rozwoju człowieczeństwa. Takie podejście nazywamy holistycznym, czyli całościowym, kiedy istotna jest całość, a nie tylko wybrane aspekty życia.

Integracja oznacza natomiast stan równowagi i „zgodności” pomiędzy poszczególnymi sferami życia, co pozwala unikać paraliżujących działanie konfliktów wewnętrznych i osiągnąć poczucie wewnętrznego spokoju i spójności działań.

Psychoterapia Gestalt zmierza do odnalezienia pełni ludzkiego istnienia.

Joseph Zinker, terapeuta Gestalt oraz nauczyciel i popularyzator  tego podejścia w terapii pisał o tym, jak Gestalt pozwala, a nawet zachęca do tego, by dopuszczać do siebie i pozwolić sobie przeżywać wszystkie pojawiające się emocje, co prowadzi do osiągnięcia poczucia pełni w życiu: ”Terapia Gestalt jest przyzwoleniem na to, aby być wybujałym, obfitym, zadowolonym, czuć radość, bawić się z najmilszymi dla nas możliwościami w naszym krótkim życiu. Otwarciem na to, co znajduje się przede mną, na wszystko, co obiecuje pełnię doświadczeń, wszystkie rzeczy, które nadejdą i napełniają strachem i obawą, przynoszą łzy wzruszenia, są nieznane, sięgają archetypów i sprzyjają wzrostowi.” (Zinker J., Twórczy proces w terapii Gestalt, Wydawnictwo J. Santorski, 1991, s.22).

 

Jak następuje zmiana w trakcie terapii?

Choć może być trudno w to uwierzyć, to naprawdę tak jest: „Większość ludzi zabiera się za dokonywanie zmian, tworząc programy. Ludzie chcą się zmieniać. „powinienem być taki”… w efekcie idea zamierzonej zmiany nigdy, przenigdy nie jest realizowana….Kiedy zagłębisz się w siebie, taki jaki jesteś, kiedy zaakceptujesz to, co zobaczysz, zmiana nastąpi samorzutnie i automatycznie.” (Clarkson P.,Mackewn J., Fritz Perls, GWP, 2008,s.141).

Niemiecki psychoterapeuta Gestalt Victor Chu zwraca uwagę na to, że zmiana w życiu, to proces, czyli coś, co musi trwać i składa się z kilku etapów, a nie pojedyncze wydarzenie zachodzące w „mgnieniu oka”:

„Jeżeli jakaś osoba zamierza się zmienić, musi przejść przez trzy stadia:

  1. Porzucić stare nastawienia i sposoby zachowań.
  2. Wytrzymać pustkę, która pozostaje po odrzuceniu starych nawyków.
  3. Znaleźć i wyćwiczyć nowe nastawienia i sposoby zachowań.

 

Żadne z tych stadiów nie jest łatwe do przejścia. Odrzucenie dawnych zachowań może być równie trudne jak rezygnacja z ulubionych nawyków, wyrzucanie długo noszonych ubrań, rozstanie z ukochana osobą. Jak przy każdym rozstaniu przeżywamy wówczas swego rodzaju śmierć. Bronimy się przed przyjęciem tego do wiadomości, odczuwamy wściekłość i ból. Przeżywamy żałobę. Następnie przechodzimy przez drugie stadium-stadium pustki, w którym jesteśmy początkowo bezradni i zdezorientowani. Odczuwamy swoje życie jako pozbawione sensu, ponieważ stare cele życiowe dezaktualizują się. Kiedy w trzecim stadium pojawią się nowe cele, konieczne staje się wyuczenie nowych zachowań.” (Chu V., Psychoterapia Gestalt. Wykład podstawowy, Oficyna Kanon, 1993,s.87). Ten opis może nam również wyjaśnić, dlaczego zmiana nie jest łatwa i dlaczego niejednokrotnie nie udaje nam się tej zmiany samodzielnie dokonać, choć bardzo jej pragniemy.

Jakie efekty może dać terapia?

Tak o tym pisze wspominany już wcześniej Carl Rogers w swojej książce „O stawaniu się osobą”:  „W sprzyjającym klimacie psychicznym klient dochodzi do procesu stawania się sobą – jednostka zrzuca po kolei maski, w których stawiała czoło życiu […] z takiego procesu wyłania się osoba bardziej otwarta na doświadczenia własnego organizmu, […], która uczy się wieść życie jako uczestnik płynnego, biegnącego procesu, która w potoku doświadczeń odkrywa ciągle nowe aspekty siebie.” (s. 159)

A tak – amerykański terapeuta Stephen Johnson ”Gdy człowiek porzuca swój dotychczasowy styl życia, zaczyna wracać nadzieja i zaufanie. […] Zacznie patrzeć z odwagą w przyszłość, mieć wiarę w innych, pozwalać sobie na marzenia i doświadczać przyjemności zmysłowych, satysfakcji z idei i osiągnięć. W końcu będzie gotowy do robienia rzeczy, które pozwolą mu zaspokoić własne potrzeby i przybliżą realizacje marzeń.” (Johnson S., Style charakteru, Wydawnictwo Zysk, 1994,s.234)

Ewelina Krupniewska

Dorota Klamer

 

WSKAZÓWKI  GESTALT

 

  1. ŻYJ TERAZ.

Zajmij się raczej teraźniejszością niż przeszłością czy przyszłością.

 

  1. ŻYJ TUTAJ.

Zajmij się raczej tym, co jest, niż tym, czego nie ma.

 

  1. PRZESTAŃ WYOBRAŻAĆ SOBIE.

Doświadczaj tego, co rzeczywiste.

 

  1. PRZESTAŃ NADMIERNIE MYŚLEĆ.

Zamiast tego patrz i smakuj.

 

  1. WYRAŻAJ SIEBIE,

zamiast manipulować, tłumaczyć się, usprawiedliwiać czy osądzać.

 

  1. PODDAJ SIĘ TEMU CO, NIEPRZYJEMNE I BOLESNE,

TAK SAMO JAK TEMU, CO PRZYJEMNE.

Nie ograniczaj swojej świadomości.

 

  1. NIE AKCEPTUJ ŻADNEGO ”POWINIENEŚ” czy „MUSISZ”,

które nie są Twoje.

 

  1. WEŹ PEŁNĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ za swoje czyny, uczucia i myśli.

 

  1. POZWÓL SOBIE BYĆ TYM, KIM TERAZ JESTEŚ.

 

Claudio Naranjo

“Present-centeredness in Gestalt Therapy”

tł. Dorota Janiak